Chuyển đổi xanh: Xu hướng tất yếu
Theo SOFIA 2022, tính bền vững của nguồn lợi thủy sản biển vẫn là mối quan tâm đáng kể, với tỷ lệ trữ lượng đánh bắt bền vững giảm xuống còn 64,6% vào năm 2019, giảm 1,2% so với năm 2017. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đáng khích lệ khi trữ lượng đánh bắt bền vững cung cấp 82,5% tổng khối lượng khai thác năm 2019, tăng 3,8% kể từ năm 2017. Điều này dường như cho thấy rằng các nguồn dự trữ lớn hơn đang được quản lý hiệu quả hơn.
Theo FAO, cần đạt được sự bền vững toàn cầu trong ngành thủy sản “ảm đạm” trong mối liên quan giữa tình trạng của các đại dương trên thế giới và nhu cầu ngày càng tăng của các loài nước ngọt phát triển mạnh ở vịnh.
Ô nhiễm nhựa, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường sống và đánh bắt quá mức đang làm cạn kiệt nguồn thủy sản. Hiện nay, cứ 3 loài thủy sản thì có 1 loài đang bị khai thác quá mức, so với 40 năm trước, cứ 10 loài mới có 1 loài bị khai thác quá mức. Ngoài ra, ngành thủy sản nội địa (ở sông hoặc trang trại cá) đang chịu áp lực về nhu cầu ngày càng tăng đối với các loài nước ngọt.
FAO thúc đẩy Chuyển đổi Xanh, một chiến lược có tầm nhìn xa nhằm đáp ứng các thách thức song song về an ninh lương thực và tính bền vững của môi trường đồng thời đảm bảo các kết quả công bằng và bình đẳng giới.
Khi lĩnh vực này tiếp tục mở rộng, FAO cho rằng cần có nhiều thay đổi mang tính mục tiêu hơn để đạt được một ngành khai thác và nuôi trồng thủy sản bền vững, bao trùm và bình đẳng hơn. Một "sự chuyển đổi xanh" trong cách chúng ta sản xuất, quản lý, kinh doanh và tiêu thụ thức ăn thủy sản, là yếu tố quan trọng nếu chúng ta muốn đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc.
Ông Manuel Barange, Giám đốc FAO, cho biết: ''Chuyển đổi Xanh là một quá trình hướng tới mục tiêu, qua đó các Thành viên và đối tác của FAO có thể tối đa hóa sự đóng góp của hệ thống thức ăn thủy sản để tăng cường an ninh lương thực, dinh dưỡng và chế độ ăn lành mạnh hợp lý, trong khi vẫn nằm trong ranh giới sinh thái ''.
Tổng Giám đốc FAO đề ra 3 giải pháp để ngành thủy sản phát triển theo hướng bền vững, bao gồm tái đầu tư vào các chương trình bền vững biển và nước ngọt, đầu tư vào tăng trưởng đại dương và đảm bảo các biện pháp bảo vệ phù hợp với quản lý hiệu quả.
FAO và các đối tác của FAO phải tập trung vào nhu cầu cấp thiết về phát triển, chuyển giao công nghệ mới và các phương pháp tốt nhất để tạo ra các hoạt động hiệu quả, linh hoạt và bền vững. Việc tiếp tục chuyển đổi mô hình nuôi trồng thủy sản áp dụng cho hầu hết các vùng nhưng đặc biệt cần thiết ở các vùng mất an ninh lương thực; mục tiêu là tăng sản lượng toàn cầu từ 35% đến 40% vào năm 2030, theo bối cảnh quốc gia và khu vực.
“Hãy đối xử với đại dương bằng sự tôn trọng xứng đáng, đại dương sẽ tha thứ cho những gì chúng ta đã làm và sẽ tự phục hồi. Đại dương sẽ vẫn mang lại lợi ích như trước đây - trở thành nguồn cung cấp tuyệt vời cho cuộc sống trên hành tinh trái đất”, Peter Thomson - Đặc phái viên của Tổng thư ký LHQ về Đại dương nhấn mạnh tại lễ khai mạc Hội thảo quốc tế ngành nuôi trồng thủy sản bền vững.
Nỗ lực quy hoạch ngành thủy sản theo hướng phát triển xanh
Theo Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, mục tiêu đến năm 2045 là phát triển thủy sản trở thành ngành kinh tế thương mại hiện đại, bền vững, có trình độ quản lý, khoa học - công nghệ tiên tiến, có vị trí quan trọng trong cơ cấu các ngành kinh tế nông nghiệp và kinh tế biển.
Trong đó nhấn mạnh mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong chuỗi giá trị thủy sản được nghiên cứu, áp dụng và từng bước được nhân rộng; phấn đấu đến năm 2030 nguồn ô nhiễm, chất thải từ các hoạt động thủy sản được điều tra, đánh giá, quản lý và kiểm soát; chấm dứt việc sử dụng các loại hóa chất độc hại trong nuôi trồng thủy sản gây ô nhiễm nguồn nước và làm suy giảm đa dạng sinh học...
Để đạt được các mục tiêu này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) đang nỗ lực quy hoạch ngành thủy sản theo hướng phát triển xanh, bền vững, thân thiện với môi trường, đảm bảo vấn đề an ninh lương thực.
Dự báo đến năm 2030 nhu cầu tiêu thụ thủy sản làm thực phẩm sẽ tăng 18% so với năm 2018, thủy sản nuôi sẽ chiếm khoảng 59% tiêu thụ và khoảng 36% sản lượng thủy sản sẽ được xuất khẩu vào năm 2030.
Với nhu cầu tăng lên, cơ hội cho ngành thủy sản của Việt Nam cũng mở rộng hơn. Tuy nhiên, điều đó cũng đi kèm với những rủi ro về sản xuất không bền vững, gây ra những hệ lụy về ô nhiễm môi trường và mất đa dạng sinh học. Do đó, những hoạt động thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp hướng đến sản xuất bền vững, thân thiện môi trường.
Chuyển đổi Xanh có 3 mục tiêu cốt lõi, bao gồm: mở rộng mô hình nuôi trồng thủy sản bền vững; quản lý hiệu quả tất cả nghề cá; nâng cấp các chuỗi giá trị trong hệ thống thức ăn thủy sản.
Trong 10 năm tới, mục tiêu của nuôi trồng thủy sản phải mở rộng bền vững để đáp ứng khoảng cách về nhu cầu thức ăn thủy sản trên toàn cầu, đặc biệt là ở các vùng thiếu lương thực, đồng thời tạo ra nguồn thu nhập và việc làm mới. Điều này đòi hỏi phải cập nhật quản lý việc nuôi trồng thủy sản bằng cách thúc đẩy cải thiện quy hoạch, khung pháp lý và thể chế và chính sách.
